zondag 6 februari 2022

#Tranen van Tito!

Hallo Lieve Vriendinnen en Vrienden, 

'Desert rose, dreamed I saw a desert rose.
Dress torn in ribbons and in bows like a siren she calls to me. 
Sleep comes like a drug in God's country.
Sad eyes, crooked crosses in God's country.
Set me alight we'll punch a hole right through the night. 
Everyday the dreamers die, see what's on the other side. 
She is liberty and she comes to rescue me.
Hope, faith, her vanity. The greatest gift is gold.
Naked flame, she stands with a naked flame.
I stand with the sons of Cain
Burned by the fire of love...in God's country.
Uut 'In God's Country' van U2

Moi ben ik weer!
Vergeet het nooit meer. Kwam thuis van school of van mijn werk. 
Weet het al niet eens meer. Begin jaren negentig hè, lang terug.
Wat ik wel weet is dat ik mijn vader zag zitten in zijn kenmerkende stoel. Met de handen voor zijn ogen.
Hij huilde, diep intens met schokkende schouders, zo had ik hem nog nooit zien huilen. Ik brak bij het zien van zijn aanblik. Hulpeloos, het verdriet stond in zijn ogen. Getekend, zo leek het, voor het leven.
De TV stond aan, beelden van kapotgeschoten steden, de verschrikkelijke burgeroorlog in Joegoslavië stond weer eens aan. 
Kwam live, via de treurbuis, binnen in het pittoreske Mariënberg en bij mijn vader dus bikkelhard.
Die grote man, mijn held in bange dagen, was in zijn stoel tot een bijzonder klein mensje getransformeerd. Zo had ik hem nog nooit gezien. De oorlog in zijn tweede vaderland brak zijn hart in tweeën. Ik legde mijn hand op zijn schouder, wist ook niet wat te doen of waar ik heen moest met zijn en daardoor ook mijn verdriet. 
Als jochie van amper tien jaar ging ik al met mijn vader mee op die grote OAD-bus. Naar het onbekende. Ging tevens van het land van mijn vader houden. Gemeenschappelijke deler, net zoals Moos houdt van mijn voetbalcluppie. Zag al vroeg hoe de wereld buiten Nederland in elkaar stak. Bijna veertig jaar later besef ik met enige terugwerkende kracht wat ik destijds door de ogen van mijn vader zag. Hij liet mij een andere wereld zien. Op dat moment, in al mijn onschuld, een mooie en betere wereld. Ik zag steden waar ik eerder het bestaan niet van kende. Beograd (Belgrado), Sarajevo, Dubrovnik, Split, Podgora, Ostrazac, Mostar, de Plitvice meren...Ik leerde al vroeg hoe de macht reageerde en stuurloos regeerde. 
Vergeet nooit meer dat mijn vader zei, toen Tito in 1980 overleed, de president Josip Broz Tito, dat het land verscheurd zou gaan worden. Het begin van het einde... Dat de ideologie vermoord zou worden en dat vooral de etnische onderhuidse spanningen het levenswerk van Tito, namelijk één krachtig Joegoslavië, langzaam zou afbrokkelen zolang totdat er niets meer van over zou zijn. Mijn vader kreeg (helaas) gelijk. Hij had een soort van voorkennis, hij wist wat er ondertussen allemaal speelde in zijn geliefde tweede vaderland. Want hij praatte veel als hij in zijn land was, niet alleen met zijn passagiers maar ook met de inwoners van het land. Met allerlei mensen in alle lagen van de bevolking. Hij ging om met kunstenaars, serveersters in de hotels, gidsen, (boot)eigenaren etc. etc. Het maakte hem niet uit als je nu moslim, orthodox, christen of nergens in geloofde. Maar daar in voormalig Joegoslavië geloofden ze allemaal wel ergens in. Tito was God voor velen....
Moest aan mijn pa denken toen ik vorige week min of meer per toeval belandde in de zevendelige serie 'De tranen van Tito'. Mijn broers hadden het mij al gezegd, moet je zien broertje...
Maar ja, ben soms wat traag van begrip, niet altijd de snelle leerling geweest die ik misschien nu nog niet ben. Lekker boeiend, goed verhaal - lekker kort. Begrijp nog steeds de helft niet wat voor mij langzaam de hele waarheid aan het worden is. Een voormalig 'iets' wat ook in duizend stukken op de vloer van broken dreams uitéénvalt. 
De tranen van Tito, zag alleen deel 6 en vorige week dus deel zeven, de laatste.
Zag onder andere de brug van Mostar, daar sprongen ze vroeger heldhaftig van af. Toeristen betaalden jonge waaghalzen wat dinars. Met gevaar voor eigen leven sprongen ze van de brug want de rivier was smal. Niet iedereen overleefde de sprong (naar vrijheid..?). Het verhaal ging dat iedere man die geboren was in Mostar ooit in zijn leven van die brug moest springen. 
Maar ik herkende het land van mijn vader. Hij was ooit één van de eerste 'westerse' chauffeurs geweest die het mooie land mocht doorkruizen met toeristen.
Het is ruim 30 jaar geleden dat de oorlog daar uitbrak. Tito wist het land lange tijd bij elkaar te houden waardoor de verschillende volkeren jarenlang vreedzaam samenleefden in dit land van melk en honing.
Ondanks de verschillende talen, religies en opvattingen. Maar na de dood van Tito, in 1980, ging het snel bergafwarts en mijn vader ziet het thuis allemaal voor de treurbuis gebeuren. Via de telefoon heeft ie in die tijd veel kontakt met zijn vrienden die hem lijdzaam moeten mededelen dat het nu echt mis gaat in hun land. Freek, zeggen ze...Waar wij zo bang voor waren in onze tallloze gesprekken is zich nu aan het voltrekken. De verslechterde economische situatie, nationalistische politici die de ene bevolking tegen de andere ophitsen. Er komt een onoverbrugbare kloof tussen de verschillende bevolkingsgroepen die ooit als goede buren naast elkaar leefden. Er komt een tweedeling in het ooit zo mooie Joegoslavië, door mij als kind vaak Joegopililië genoemd. Het godvrezende land scheurt in ontelbare deeltjes en is niet meer aan elkaar te lijmen. Het breekt het 'partizanenhart' van mijn vader, hij was hier zo bang voor...
In 'de tranen van Tito' reist Iva Bicanic af naar de zeven landen van voormalig Joegoslavië: Kroatië, Slovenië, Servië, Kosovo, Montenegro, Macedonië en Bosnië.
Wat is er nu nog over van de broederschap die er was in de tijd dat Tito nog leefde? Zijn de wonden van de oorlog inmiddels geheeld en zijn de kapotgeschoten steden op de TV van mijn vader inmiddels weer opgebouwd? En wat is het perspectief vandaag de dag voor ondermeer de jeugd in voormalig Joegoslavië. 
Iva, net als ik geboren in 1972, kwam in Nederland ter wereld.  Ze is van Kroatische afkomst. Haar ouders groeiden wel op in Joegoslavië nog voordat het land uiteen valt en in de tijd dat Tito nog de scepter zwaaide. Als kind ging Iva iedere zomer terug naar het land van haar ouders en beleefde ze heerlijk onbezorgde zomers...Ze werkte zelfs nog enkele jaren als vrijwilliger in vluchtelingenkampen tijdens de oorlog. De liefde voor haar geboorteland van haar ouders bleef, dat verloor ze nooit uit het oog al kende deze oorlog alleen maar verliezers. Ze gaat terug, in 'de tranen van Tito' gaat ze op zoek naar de impact van de oorlog op deze zeven landen. Ze reist langs prachtige, soms verwoeste landschappen en sprookjesachtige, maar ook grauwe steden. In een persoonlijke zoektocht naar de dromen, de trekkracht van het verleden en de hoop voor morgen van de verschillende volken die voorheen allemaal Joegoslaaf waren zoals Tito het ooit voor zijn ogen had. 
Hij zou nu ook zijn ogen sluiten, had zich vast omgedraaid in zijn graf. Indrukwekkend, ieder jaar bezocht ik het graf van Tito, deze maarschalk. We overnachten soms ergens in de bossen bij Sarajevo in het voormalige landhuis van Tito. Ik heb alleen maar goede en warme herinneringen aan dit land.
Wil er graag naar terug, mijn kinderen het tweede vaderland van hun Opa laten zien. Ze hebben Opa, mijn vader, nooit gekend maar ik wil ze laten zien door de ogen van mijn vader dat de schoonheid van dit land nog steeds immens is. Waar ze jarenlang vreemdzaam naast elkaar leefden alsof het de gewoonste zaak van de wereld was. Totdat het cement, in de vorm van de dood van Tito, tussen de stenen wegviel en het land omviel. Moet de eerste vijf delen nog terugkijken mar het laatste, zevende, deel maakte mij wat melancholiek, een flash-back naar mijn fijne jeugd. Met mijn vader ruim 4 weken op pad naar Joegoslavië, onze gezamenlijk reis naar een betere wereld. Althans, dat dacht ik als jochie van tien, 11 jaar. Maar schijn bedriegt. Zo vallen dromen wel eens vaker uitéén. Niet altijd trouwens. Zag gisteren de tranen van Irene...Zat gek genoeg op de plek waar mijn vader altijd zat, waar hij huilde en nu huilde ik ook..haha. Keek naar de tranen van Irene Schouten die goud haalde op de 3 kilometer.
Daar had mijn vader ook vast om gehuild. Hij kon grenzenloos huilen. Vaak om dingen als deze, bij grote (sport)evenementen. Hij huilde al als André van Duin een mooie zin had of als Willem van Hanegem iets vertelde, hoe krom het soms ook was. Hij huilde om van alles, meestal waren dat tranen van pure vreugde of verstilde emotie maar zoals ik hem ooit zag huilen tijdens die verschrikkelijke burgeroorlog in voormalig Joegoslavië, die tranen waren compleet anders. Nieuw voor mij, dat waren tranen van pure onmacht en ontzetting...
De tranen van Tito zijn ook de tranen van mijn vader, mannen met idealen..
Mannen met tevens grote wijsheden. Niet altijd op de voorgrond maar als mijn vader wat vertelde luisterde je. Wist je dat het geen lariekoek was. Nu, momenteel, moet je van goede huize komen om iets te bewerkstelligen. De jeugd en misschien wij ondertussen ook wel zijn murw gebeukt door allerlei sociale media. Altijd een weerwoord, altijd beter weten...De één weet het nog betere dan een andere, eerder luisterde je nog naar je vader of moeder. Werd hun waarheid jouw waarheid en uiteindelijk jouw geluk. Nu weet ik soms niet meer wat ik wel of niet moet geloven. Ik geloofde ooit in jou maar ergens stierf de waarheid een zachte dood en nam je het geluk mee. Een simpel kinderboek bracht gisteren nog eens die boodschap over. 
Zat van het leven te genieten in Hattem. Moos en Moua vermaakten zich met grote neef Merlijn. 
Wij zaten te praten over Pa naar aanleiding van de tranen van Tito, Simone en Herman hadden het ook gezien - wel alle afleveringen. Op de tafel lag naast het goede glas rode wijn en de worst van slager ter Weele het prachtige boek van Charlie Mackesy. 
'De jongen, de mol, de vos en het paard', vertaald door Arthur Japin. Een (kinder)boek over vriendschap, liefde en jezelf zijn.
De tranen van Alfred, haha...'Wat wil je worden als je groot bent?', vroeg de mol. 'Lief' zei de jongen.
Het boek is een moderne fabel voor jong en oud. Honderd illustraties en poëtische teksten vertellen het verhaal over een bijzondere vriendschap tussen de jongen en de drie dieren. 
De universele lessen die ze samen leren zijn stuk voor stuk levenswijsheden. Een moderne klassieker die je kijk op het leven verandert. 
Ik bladerde er wat doorheen, zocht misschien naar levenswijsheden die mijn tranen van vandaag de dag van gisteren wat weg konden nemen. Ik vond er een paar, geholpen door broer. 
André van Duin, de man waar mijn vader vaak om moest huilen van pure vreugde, vond er ook iets van. Onze vaderlandse komiek vond het een bijzonder troostrijk boek als je het leven even niet meer ziet zitten. Geeft houvast en stemt tot nadenken...Amen!
Ik brak even, een klein moment van onachtzaamheid, net zoals ik die morgen brak bij een opmerking van de vrouw van burgemeester Eberhard van der Laan. Femke verhaalde in een interview in het AD wat ze het meeste miste nu Eberhard boven bivakkeert en zijn beneden de boel probeert te fatsoeneren na de dood van haar man. 
'Ik mis het meest wij, wat wij samen waren...'
Femke sloeg de spijker op haar kop. Mooie vrouw, trouwens. Bij mij is er niemand dood maar ik mis dat dus....Wat wij samen waren, dat is er niet meer. En dat alles anders is en ik steeds minder herkenning heb bij datgene wat ooit mijn wereld was. Dat doet pijn...
Bladerde nog eens door het boek. Moet ik mij maar zelf als een geschenk geven, zo'n schenking aan mijzelf houdt vast wel haar waarde. Een naslagwrk als ik het even moeilijk heb of wijze lessen nodig heb voor mijn kinderen...Heb niet alle antwoorden. Levenswijsheden die mijn vader zomaar, achteloos, uit zijn mouw schudde. Ik moet nu vaak het antwoord schuldig blijven op het grote waarom? 
Soms weet ik het ook niet meer, verscheurd door hoop en vertrouwen. Weinig woorden heeft het boek en toch opent elke bladzijde een deur in je hersenloze bovenkamer en stromen allerlei gedachtengangen je hoofd in. Thema's als moed, vrijheid, succes, vriendschap, angst, eenzaamheid, op zoek naar je eigen identiteit en vooral kijken naar jezelf komen kinderlijk eenvoudig voorbij. 
Over een jongen die een mol ontmoet, ze brengen tijd met elkaar door in de wildernis. Ze ontmoeten een stille vos want het leven heeft hem pijn gedaan en ze ontmoeten een paard. Groots en wijs..!!
Wat is jouw beste ontdekking? vroeg de mol. Dat wie ik ben, genoeg is, zei de jongen.
Wat is het moedigste dat je ooit hebt gezegd?, vroeg de jongen. Help roepen antwoordde het paard.
Van die citaten staan er op met mooie tekeningen. 
Tja, soms heb je van die dagen dat jouw tranen zomaar ineens opdrogen...
De tranen van Tito, de tranen van mijn vader, de tranen van Irene of die van mijzelf
Maar gauw eens het nieuwe Joegoslavië ontdekken, ik weet nog wel een paar leuke plekjes uit mijn jeugdherinneringen. Foto's van mooie dagen. 
's avonds de kinderen uit dit mooie kinderboek en misschien wel, als ze eindelijk slapen, een glaasje drinken in het mooie en voormalige tweede vaderland van mijn vader. Dezelfde (voet)stappen zetten. 
Drinken op mooie tijden, misschien wel met een nieuwe lief, de oude is stuk. Helaas. 
Fijne zondag. Joah, mag wel zo...

Geen opmerkingen:

Een reactie posten